Często słyszy się, że regularna ekspozycja na promieniowanie słoneczne ma bardzo pozytywny wpływ na nasze zdrowie. Pod wpływem promieniowania UV dochodzi do syntezy witaminy D3, która posiada właściwości antykancerogenne, zmniejsza stężenie cytokin prozapalnych, wpływa na wolniejszy rozwój chorób neuroderegenracyjnych oraz cukrzycy. Kalcytriol zmniejsza również ryzyko sercowo-naczyniowe, wpływając na prawidłową kurczliwość serca.
Ponadto regularna ekspozycja na promieniowanie UV przyczynia się do zwiększonego wydzielania endorfin, czyli hormonów szczęścia. Dzięki temu dochodzi do poprawy nastroju.
Promieniowanie ultrafioletowe wykorzystuje się także w terapii łuszczycy, atopowego zapalenia skóry oraz bielactwa.
Jednak warto również pamiętać o negatywnym wpływie promieniowania UV na skórę. Nadmierna ekspozycja na słońce może przyczyniać się do powstawania różnego rodzaju dermatoz, przyspiesza proces starzenia, a także zwiększa ryzyko zachorowania na nowotwory skóry.
Promieniowanie ultrafioletowe
Wyróżnia się trzy rodzaje promieniowania UV:
- UVA (315-400 nm)
- UVB (280-315 nm)
- UVC (100-280 nm)
Do Ziemi dociera 96-99% promieniowania UVA i 1-4% promieniowania UVB. Promieniowanie ultrafioletowe jest emitowane naturalnie przez Słońce, a także sztucznie, np. przez lampy wykorzystywane w solariach.
Promieniowanie UVC posiada najwyższą energię, wywołuje rumień skóry oraz uszkadza DNA. Promieniowanie UVB powoduje oparzenia oraz rumień, a także oddziałuje na układ immunologiczny skóry, zaburzając działanie komórek Langerhansa. Promieniowanie UVA wnika najgłębiej, oddziałując przede wszystkim na komórki rozrodcze melanocytów i keratynocytów.
Fotostarzenie skóry
Wyróżnia się starzenie endogenne, uwarunkowane naturalnymi procesami zachodzącymi w organizmie, a także starzenie egzogenne, wywołane przez czynniki zewnętrzne, takie jak dym papierosowy, czy zanieczyszczenie powietrza. Promieniowanie UV przyczynia się aż do 80% oznak starzenia zewnątrzpochodnego.
Podczas procesu fotostarzenia dochodzi do powstawania zmian w składzie macierzy zewnątrzkomórkowej. Pojawiają się liczne zmiany przerostowe oraz przebarwienia. Skóra staje się szorstka, sucha i ziemista. Poprzez stopniową degradację kolagenu dochodzi do zwiększonej wiotkości skóry oraz do powstawania głębokich zmarszczek. Pojawiają się tzw. teleangiektazje, czyli rozszerzone małe naczynia krwionośne oraz hiperkeratoza.
Wieloletnia i regularna ekspozycja na promieniowanie UV może przyczyniać się do powstawania znamion barwnikowych, rogowacenia słonecznego oraz innych stanów przedrakowych skóry.
Nowotwory skóry
Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV może przyczyniać się do powstawania raków skóry. Najczęściej występującym nowotworem skóry jest rak podstawnokomórkowy. Najczęściej obejmuje skórę głowy, twarzy i szyi. Podczas przebiegu tej choroby na skórze pojawiają się płytkie owrzodzenia. Częściej występuje u osób o jasnej karnacji oraz u osób po 65 r.ż.. Może występować w postaci guzkowej oraz barwnikowej.
Inną odmianą nowotworu skóry jest rak kolczystokomórkowy. Występuje on rzadziej niż rak podstawnokomórkowy, jednak jest groźniejszy. Powstaje płytkie owrzodzenie otoczone szerokim, wyniosłym, wałowatym naciekiem, często przykryte strupem.
Jednym z najbardziej złośliwych nowotworów skóry jest czerniak. Występuje on najczęściej u osób o jasnej karnacji. Długa ekspozycja na promieniowanie UV, prowadząca do powstawania pęcherzy lub poparzeń skóry znacznie zwiększa ryzyko zachorowania. Innymi czynnikami prowokującymi mogą być znamiona barwnikowe.
Profilaktyka
Aby zmniejszyć ryzyko powstawania wyżej wymienionych następstw ekspozycji na promieniowanie UV, należy wprowadzić odpowiednią pielęgnację. Jej istotnym elementem jest codzienna aplikacja kremu z filtrem SPF50+ oraz jego regularna reaplikacja (co dwie lub trzy godziny). Filtry UV można podzielić na fizyczne (np. dwutlenek tytanu, tlenek cynku), które „odbijają” promieniowanie UV oraz chemiczne (np. oktokrylen), absorbujące promieniowanie UV i zmieniające je w energię cieplną. W kosmetykach najczęściej stosuje się filtry mieszane.
Poza fotoprotekcją należy pamiętać o ochronie skóry głowy. Podczas ekspozycji na promieniowanie UV warto pamiętać o nakryciu głowy, najlepiej czapką z daszkiem lub kapeluszem z rondem. Zaleca się unikania długotrwałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne oraz niedopuszczanie do powstawania poparzeń posłonecznych.
