Torbiel Bakera (zwana też cystą Bakera lub torbielą podkolanową) jest niefizjologicznie powiększoną przestrzenią łącznotkankową w obrębie dołu podkolanowego w formie guza, która wypełniona jest płynem stawowym. Cysta Bakera nie jest zmianą nowotworową i nie ulega zezłośliwieniu. Najczęściej pojawia się pomiędzy głową przyśrodkową mięśnia brzuchatego łydki a mięśnia półbłoniastego. Torbiel Bakera najczęściej występuje u dzieci w wieku przedszkolnym 4-7 lat oraz u dorosłych w wieku 35-70 lat. Zdecydowanie częściej jednak, są one powszechne o dorosłych niż u dzieci.
Rodzaje
Torbiele Bakera możemy podzielić na zapalne, włókniste i synowialne.
Zapalne: mają grubą ścianę – ok. 8 mm z wyraźnymi wypustkami. W jej skład wchodzą liczne komórki, w tym limfocyty (komórki układu odpornościowego z grupy leukocytów – tzw. białych krwinek). Torbiele te mogą zawierać chrzęstno i kostnopodobne elementy.
Włókniste: mają cienką ścianę – 1-2 mm i są zbudowane z tkanki łącznej włóknistej. Charakteryzują się gładką powierzchnią oraz połyskującą strukturą.
Synowialne: są grubsze od torbieli włóknistej mają od 2 do 5 mm, nie ma błyszczącej, połyskującej struktury. Ściana ma twory wypustkowe, przypominające kosmki, jednak w mniejszej liczbie niż cysta zapalna.
Przyczyny powstawania
Przyczyny pojawienia się torbieli podkolanowej nie są jednoznaczne i jasno sprecyzowane. Powstaje najprawdopodobniej w wyniku zaburzenia równowagi produkcji i wchłaniania płynu stawowego. Gdy jest go za dużo i wzrasta ciśnienie wewnątrz stawu, a płyn szuka miejsca ucieczki w najsłabszym miejscu torebki stawowej tworzy miękki przesuwalny guz w okolicy dołu podkolanowego. Proces ten wspomagany jest dodatkowo przez mechanizm zastawkowy torebki stawowej, który powoduje jednokierunkowy przepływ płynu. Osłabienie torebki stawowej sprzyja większemu przechodzeniu płynu, co finalnie powoduje powstanie torbieli podkolanowej. Wokół stawu kolanowego, umiejscowione są również kaletki, czyli struktury porównywalne do pustego balonu, których zadaniem jest oddzielanie od siebie grup mięśniowych lub mięśni od kości. W momencie przeciążenia i wzmożonego ruchu powstaje stan zapalny powodujący gromadzenie się płynu, a nagromadzony płyn tworzy guz. W grupie ryzyka do powstawania torbieli podkolanowej są pacjenci, u których stwierdza się: zwiany zwyrodnieniowe stawu, dysfunkcje chrząstki stawowej, reumatoidalne zapalenie stawów, przewlekły proces zapalny w stawie, łuszczycowe zapalenie stawu, zakażenie stawu.
Diagnostyka:
Szczegółowy wywiad z Pacjentem
Badanie kliniczne, szczególnie uwzględniające badanie palpacyjne
Badanie USG dołu podkolanowego
Rezonans magnetyczny w przypadku leczenia operacyjnego
Objawy Torbieli:
- Guzowatość pod skórą odkształcająca się pod palcem w czasie badania palpacyjnego (cysta wypełniona jest płynem),
- Ból okolicy podkolanowej, który może nasilać się podczas dłuższego chodzenia
- Ograniczenie ruchomości/zgięcia w stawie kolanowym,
- Obrzęk kolana
- Uczucie pełności w kolanie
- Podniesiona temperatura okolicy dołu podkolanowego.
- Ocieplenie i zaczerwienienie skóry podkolanem
- W zależności od rozmiarów cysty, mogą wystąpić drętwienia łydki (zdarza się to również przy pęknięciu torbieli).
Fizjoterapia:
Gdy objawy są łagodne i nie przeszkadzają w życiu codziennym, stosuje się leczenie zachowawcze. Leczenie skierowane jest na zniwelowanie źródła zwiększonej produkcji płynu.
Należy ograniczyć wysiłek fizyczny oraz obciążenie kolana.
Należy unikać podnoszenia ciężarów, kucania, klękania, wchodzenia po schodach, wspinania.
Wskazane jest układanie kończyny dolnej w pozycji uniesienia.
Pończochy zapewniające kompresje i zmniejszenie obrzęku
Na działania będą składać się przede wszystkim techniki manualne mające na celu zmniejszenie napięcia otaczających tkanek, przywrócenie zakresu ruchu w stawie, zmniejszenie stanu zapalnego i zwiększenie cyrkulacji krwi w celu wchłonięcia struktury torbieli. Zabiegi fizjoterapeutyczne należy dopasować w zależności od rodzaju torbieli, siły objawów oraz wieku pacjenta. Podczas terapii najbardziej przydatne techniki to:
- terapia tkanek miękkich
- terapia manualna
- terapia FDM
- stretching i indywidualnie dobrane ćwiczenia.
W zależności od przyczyny powstania cysty może być to problem z chondromalacją, łąkotką; mięśniami – grupą kulszowo-goleniową, przywodzicielami. Ponieważ wzorce kliniczne mogą być zupełnie inne ważne jest indywidualne dobranie ćwiczeń.
Zabiegi fizjoterapeutyczne powinny być ukierunkowane na przyczyny i główne dolegliwości: przeciążenie kończyny dolnej, ból, ograniczenie ruchomości, zmniejszenie wydzielania i zwiększenie wchłaniania płynu stawowego:
- schładzanie – masaż kostkami lodu lub schładzanie za pomocą okładów z lodu lub żelu (icepack) – kilkakrotnie w ciągu dnia 5–8 minut,
- ultradźwięki (ewentualnie fonoforeza z NLPZ),
- terapia Body Flow,
- terapia Deep Oscilation,
- magnetoterapia,
- jonoforeza (głównie z NLPZ),
masaż głęboki przyspieszający samoistne wchłanianie torbieli, - Kinesiology Taping – aplikacje powodujące odciążenie kończyny (zmniejszenie napięcia mięśni), aplikacje powodujące zwiększenie wchłaniania płynu i przepływu limfy, aplikacje działające przeciwbólowo,
- kinezyterapia – indywidualnie dobrane zestawy ćwiczeń z umiarkowanym stopniem obciążenia, wzmacniające mięsień czworogłowy uda i rozciągające więzadło rzepki,
opaski uciskowe na staw kolanowy – w przypadku podejmowania intensywnego wysiłku, przeciwbólowe lub niesteroidowe leki przeciwzapalne. - Postępowanie terapeutyczne powinno być uzupełnione właściwym doborem obuwia zapewniającego komfort chodzenia.
