Sporty walki z założenia niosą za sobą ryzyko doznania kontuzji na skutek urazu. Wydaje się, że największe ryzyko jest w tym przypadku związane z uprawianiem boksu lub dyscyplin wykorzystujących techniki bokserskie.
Wśród osób uprawiających tą dyscyplinę sportową amatorsko szacuje się, że jedna kontuzja występuje statystycznie na 2,5 godzin walk w zawodach i jedna na 772 godziny treningów. Urazy najczęściej dotyczą głowy (średnio 72% przypadków) i kończyn górnych (średnio 49% przypadków). W przypadku zawodów sportowych dominującym typem urazu są stłuczenia i różnego rodzaju otarcia naskórka, z kolei w przypadku treningów sportowych dominującym typem urazu były różnego rodzaju skręcenia.
Urazy głowy mogą zdarzyć się u zawodników uprawiających różne dyscypliny sportowe, w szczególności jednak często są na nie narażeni zawodnicy uprawiający sporty kontaktowe oraz sporty, w których dochodzi do szybkiego przemieszczania się. Dotyczy to różnych dyscyplin zespołowych ale również takich sportów jak łyżwiarstwo, narciarstwo czy sporty motorowe. Urazy powstają na skutek kontaktu zawodnika z innym zawodnikiem lub urazu na skutek uderzenia o przeszkodę, podłoże czy kontaktu z akcesoriami takimi jak piłka, dysk, kula czy krążek hokejowy. W przypadku sportów siłowych uraz ma charakter czasowego niedotlenienia mózgu co wynika z wykonywania dużego wysiłku fizycznego w fazie bezdechu.
W dyscyplinach sportowych takich jak boks zadanie ciosu, przede wszystkim w głowę, jest kluczowe. W przypadku wielu innych aktywności sportowych urazy takie mogą być oczywiście konsekwencją nieprawidłowo lub nieprzepisowo wyprowadzonego ciosu. Nie pozostają one, szczególnie w przypadku dużej siły lub powtarzalności, bez wpływu na mózg. Dlatego to właśnie bokserzy są szczególnie narażeni na powikłania sportowych urazów głowy. Jest to konsekwencja tak bezpośrednich urazów doznanych w trakcie walk w ringu, jak również niewłaściwej opieki nad zawodnikiem w okresie między walkami. W ostatnich 30 latach można zauważyć wyraźną redukcję śmiertelnych powikłań bokserskich urazów głowy jednak faktyczna częstość występowania urazów głowy w tym sporcie, szczególnie wstrząśnień mózgu, charakteryzujących się różną manifestacją kliniczną, jest trudna do określenia.
W przypadku boksu urazy głowy są zamierzonym, wysokoenergetycznym zdarzeniem mającym na celu wyłączenie zawodnika z dalszej walki na skutek knock- outu. We współczesnym boksie dąży się do osłabienia siły ciosu przez stosowanie rękawic czy kasków ochronnych. Kategorie wagowe, usystematyzowany nadzór nad przebiegiem w walki w ringu czy wydłużona karencja po doznanym knock- oucie wyraźnie zmniejszyły negatywne skutki dla zdrowia i życia zawodników. Nadal jednak zdarzają się śmiertelne powikłania ciosów w ringu. Do najczęstszych przyczyn tych powikłań należą:
- Krwotoki wewnątrzczaszkowe (z pękniętych, nierozpoznanych wcześniej zmian naczyniowych jak tętniaki lub naczyniaki śródczaszkowe),
- Różne rodzaje pourazowych krwiaków wewnątrzczaszkowych;
Najczęstszą konsekwencją wysokoenergetycznych urazów głowy jest wstrząśnienie mózgu. W niektórych przypadkach dochodzi dodatkowo do powikłań obrzękowych lub stłuczenia mózgu. Wstrząśnienie mózgu jest najczęściej rozpoznawanym w praktyce klinicznej następstwem urazów czaszkowo- mózgowych. Jak wynika z definicji jest to stan nagłej, pourazowej utraty przytomności, po którym następuje pełne wyzdrowienie, bez żadnych ubytkowych objawów neurologicznych. Wiodącym objawem jest tutaj utrata przytomności, która trwa zwykle od kilku sekund do kilkunastu minut, jednak nie dłużej niż do 6 godzin. Klinicznie, poza utratą przytomności, niepamięcią i dezorientacją, stwierdza się także wahania ciśnienia tętniczego krwi, tachykardię, bradykardię, nudności, wymioty oraz bóle głowy. Niepamięć dotycząca okoliczności urazu to niepamięć wsteczna, dotycząca okresu przed urazem lub następcza, dotycząca okresu po nim. Dodatkowymi objawami wskazującymi na wstrząśnienie mózgu mogą być zaburzenia równowagi, dezorientacja, niewyraźna i nielogiczna mowa, zaburzenia snu, lęk, nietolerancja jasnego światła czy głośnych dźwięków. W zależności od siły urazu oraz pojawiających się klinicznie zaburzeń neurologicznych wyróżnia się kilka stopni wstrząśnienia mózgu. W najprostszym przypadku dochodzi jedynie do przemijającej dezorientacji, bez utraty przytomności, z natychmiastowym powrotem do pełnej świadomości; nie stwierdza się niepamięci. Kolejne stopnie wstrząśnienia to gradacja objawów aż do pełnej utraty przytomności z różnie długim okresem splątania i różnie długim okresem niepamięci wstecznej i następczej.
Wśród poważnych konsekwencji urazów czaszkowo- mózgowych w boksie można wymienić:
- Złamania kości: twarzoczaszki, kości sklepienia czy podstawy czaszki,
- Stłuczenie mózgu: miejscowe lub przeciwległe do urazu
- Obrzęk mózgu
Siła uderzenia w boksie może okazać się bardzo duża. Energia kinetyczna ciosu może wywierać na czaszkę przyspieszenie aż dziesięciokrotnie wyższe niż u członków załogi rakiety kosmicznej przy starcie. Spora części tej energii zostaje pochłonięta przez kości twarzoczaszki, tkanki miękkie czy powietrzne zatoki powietrzne, jednak wystarczająca jej część przyczynia się do pojawienia przyspieszenia rotacyjnego i liniowego zawartości czaszki i w konsekwencji powstania uszkodzeń wewnątrzczaszkowych.
Najcięższe następstwa urazów bokserskich występują stosunkowo rzadko. O wiele częściej mamy do czynienia z odległymi uszkodzeniami mózgu jako efektu sumujących się urazów i mikrourazów, które noszą nazwę encefalopatii bokserskiej. Jej objawy to szereg dolegliwości od lekkiego zespołu psychoorganicznego do ciężkiej demencji. Początkowo u chorych występują bóle głowy, nadmierna pobudliwość nerwowa czy wybuchowość. W dalszej kolejności pojawiają się spowolnienie psychoruchowe oraz niezborność ruchów. U części chorych występują objawy euforii i obniżenia krytycyzmu. Dołącza się otępienie, zaburzenia charakterologiczne, labilność afektu, pojawiają się cechy parkinsonizmu, zaburzenia równowagi a nawet padaczka. Encefalopatia bokserska o takim przebiegu występuje u około 10% zawodników po kilku lub kilkunastu latach aktywności sportowej w ringu i dotyczy szczególnie tych, którzy stoczyli wiele ciężkich walk bez należytych i wystarczających przerw pomiędzy nimi, niejednokrotnie w niewłaściwej kategorii wagowej do której trafiali przez intensywne obniżanie lub podnoszenie masy ciała. Co ciekawe, podobna, pełnoobjawowa encefalopatia może się rozwinąć u zawodników sportów siłowych jako skutek wielokrotnie powtarzających się, krótkotrwałych epizodów niedotlenienia mózgu jako efekt przekrwienia i zastoju krwi podczas podnoszenia ciężarów przy wstrzymanym oddechu i bardzo silnym napięciu mięśni tłoczni brzusznej.
